Białystok, dnia 12 sierpnia 2004 r.

ŚR.VI.0932/9/04

Pan
Jan Majchrzak
Nadleśniczy
Nadleśnictwa Nowogród

Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku przeprowadził, w okresie od 26 lipca 2004 r. do 28 lipca 2004 r. w Nadleśnictwa Nowogród z siedzibą w Morgownikach, kontrolę problemową ,,Realizacja zadań ochronnych wynikających z planów ochrony rezerwatów przyrody".
Celem kontroli było sprawdzenie sposobu realizacji oraz zgodność wykonywanych zadań ochronnych w rezerwatach przyrody : Kaniston, Ciemny Kąt, Czarny Kąt, Łokieć z planami ochrony rezerwatów.
W czasie kontroli sprawdzono :
- oznakowanie w terenie granic rezerwatów przyrody,
- realizację zadań ochronnych określonych planami ochrony w stosunku do potrzeb ocenianych przez zarządcę rezerwatu,
- ilość i zakres czynności ochronnych wykonywanych w rezerwatach przyrody w okresie od 1 stycznia 2004 roku do 26 lipca 2004 roku,
- stan zachowania przyrody w rezerwatach

Obowiązujące uregulowania prawne nałożyły na sprawującego nadzór nad rezerwatem obowiązek nie tylko przestrzegania zakazów określonych w zarządzeniu o powołaniu rezerwatu lecz także, a może przede wszystkim, prowadzenia w nich czynności zgodnych z zasadami określonymi w szczegółowym planie zabiegów pielęgnacyjno-ochronnych.
Nadzorowane przez Pana rezerwaty Kaniston, Ciemny Kąt, Czarny Kąt, Łokieć posiadają plany ochrony ułatwiające prowadzenie w nich racjonalnej gospodarki.

Lustracje terenowe przeprowadzone w czasie kontroli wskazują, że w kontrolowanym okresie na terenie rezerwatów nie prowadzono :
- robót melioracyjnych, budowlanych lub innych prace mających wpływ na ochronę rezerwatową,
- nie dokonywano zbierania owoców, ziół leczniczych oraz innych roślin,
- polowań, chwytania, płoszenia lub zabijania dzikich zwierząt ,
a także nie stwierdzono :
- niszczenia: drzew i innych roślin, gniazd ptasich,
- wybierania jaj i piskląt wszelkich gatunków ptaków.

Prawidłowość oznakowania granic rezerwatów nie budziła zastrzeżeń. U wylotu dróg ustawione są tablice informacyjne i znaki zakazu oraz (z wyjątkiem rez. Łokieć) szlabany metalowe ograniczające ruch pojazdów. W rezerwacie Łokieć istnieje możliwość wielokierunkowego, nieograniczonego poruszania się pojazdów.

Na podstawie dostarczonej dokumentacji i wizji terenowej stwierdzono, że nie są wykonywane zadania ochronne, określone w planach ochrony rezerwatów
W związku z powyższym wskazuje się na pilną potrzebę wykonania poniższych prac:
- w rezerwatach Kaniston (trzebieży Brz na korzyść Św i So) i Łokieć trzebieży pod kątem regulacji zwarcia i składu gatunkowego,
- ręcznego przygotowania gleby pod obsiew naturalny sosny w rezerwatach : Czarny Kąt, Ciemny Kąt i Łokieć,
- pielęgnowanie upraw i młodników oraz nalotów i podrostów pod okapem drzewostanu (rez. Ciemny Kąt). Stwierdzono w oddziale 102 a zacienianie samosiewów sosny przez paprocie,
- redukcji podszytów (rez. : Czarny Kąt, Łokieć).

W roku 2004 zaplanowano w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody
w Białymstoku następujące prace, nie ujęte w planach ochrony rezerwatów:

w rezerwacie Kaniston :
- porządkowanie powierzchni przyległej do pasów p.poż. 30 m od drogi,
- zabezpieczenie mechaniczne drzewek dębowych poprzez założenie 300 szt. osłonek tekpolowych.
Powyższe planowane prace do czasu zakończenia kontroli nie zostały wykonane.

w rezerwacie Ciemny Kąt:
- mineralizacja pasów w oddz. 93 a
- podsiew ręcznie nasionami świerka na powierzchniach zniszczonych w wyniku huraganu
w 2002 r., gdzie nastąpiło zniszczenie i usunięcie dużej ilości drzewostanu.
Podsiew ręczny nasionami świerka wykonano na powierzchni 6,09 ha w dziewięciu (uzgodnionych) oddziałach rezerwatu. Podczas wizji lokalnej stwierdzono, że udatność sztucznego odnawiania lasu siewem jest zróżnicowana w poszczególnych oddziałach :
- oddział 93 d wschody bardzo dobre,
- oddział 93 a oraz 96 g, d - wschody pojedyncze,
- oddział 94 b wschodów nie zauważono.
W związku z powyższym wskazuje się na potrzebę przeprowadzenia:
- jesiennego przeglądu udatności siewu w poszczególnych oddziałach i ponowienia siewu
w oddziałach , w których stopień wschodów był bardzo niski,
- troskliwej pielęgnacji. powierzchni pokrytych w zbyt skąpym stopniu siewkami, z uwagi na ich mniejszą konkurencyjność w stosunku do innych roślin,
- na pozostałych powierzchniach, posiadających pokrywę hamująca naturalne odnowienie, przygotować glebę zgodnie z zasadami inicjowania odnowień obowiązującymi w Lasach Państwowych.

Ochrona lasu przed szkodnikami w zarządzanych przez Nadleśnictwo Nowogród rezerwatach sprowadza się do bieżącej obserwacji prowadzonej przez leśniczych. W analizowanym okresie nie stwierdzono występowania szkodliwych owadów.

Stan zachowania zbiorowisk poszczególnych rezerwatów jest zróżnicowany i tak :
- rezerwat Kaniston obejmujący trzy zespoły leśne dobrze wykształcone i dwa na obrzeżach wykształcone fragmentarycznie oraz dwa nieleśne zespoły niskotorfowiskowe i jeden zespół kwaśnej łąki charakteryzuje się dobrym stan zachowania zbiorowisk rezerwatu. Prowadzona przed laty melioracja, na południowych obrzeżach rezerwatu, spowodowała odwodnienie części lasów bagiennych a tym samym stopniowe przekształcenie siedliska w ols jesionowy. Stan zbiorowisk z kręgu borów, występujących na północnych i południowych obrzeżach rezerwatu jest dobry i nie wymaga zabiegów gospodarczych.

- rezerwat Ciemny Kąt, podlegający ochronie częściowej, graniczący na przeważającej długości z gruntami wsi Leman i Nowa Ruda, charakteryzuje się przenikaniem do jego wnętrza wpływów sąsiadującej z nim gospodarki rolnej. Stan zachowania zbiorowisk jest zróżnicowany.
W wyniku huraganu- 2002 r. nastąpiło zniszczenie drzewostanu na ok. 25 % powierzchni.
Podczas kontroli stwierdzono uchybienia w gospodarce rezerwatowej w zakresie usuwania drzew zasiedlonych. Nadleśnictwo Nowogród wprawdzie pismem z dnia 25 maja 2004 r, zwróciło się do Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Białymstoku o wydanie pozwolenia na pozyskanie 38 szt. drzew zasiedlonych (otrzymując 31maja 2004 r. stosowne zezwolenie na usunięcie 17 drzew w tym 9 zasiedlonych) lecz do dnia kontroli nie wykonało decyzji, o którą usilnie zabiegało. Wyjaśnienie leśniczego w przedmiotowej sprawie wskazuje na brak należytego nadzoru i przemyślanych decyzji pielęgnacyjno-ochronnych w rezerwacie Ciemny Kąt.

- rezerwat Czarny Kąt, obejmujący dwa główne dla Puszczy typy zbiorowisk leśnych : bory brusznicowe i bory czernicowe, charakteryzuje się zadawalającym stanem zachowania zbiorowisk rezerwatu. Prowadzona wokół gospodarka rolna i leśna, swym wpływem przenika do wnętrza rezerwatu.

- rezerwat Łokieć, położy na styku strefy wydmowej i bagiennej Puszczy z zachowanymi
w stanie naturalnym torfowiskami niskimi i wysokimi wraz z otaczającymi zbiorowiskami leśnymi naturalnego pochodzenia charakterystycznymi dla Puszczy Kurpiowskiej, charakteryzuje się zadawalającym stanem zbiorowisk. Występują pojedyncze drzewa posuszowe oraz sosny ze starym żywicowaniem. Stan ten może ulec daleko idącym zmianom z chwilą dokonania w oddziale 43, w bezpośrednim sąsiedztwie z rezerwatem, planowanego zrębu zupełnego szerokości ok. 50 m.

W świetle ustaleń kontroli nadzór nad rezerwatami, sprawowany przez Nadleśnictwo Nowogród uznać należy za dobry lecz wymagający zdynamizowania szeregu działań umożliwiających i w pełni odpowiadających unormowaniom zawartym w ustawie o ochronie przyrody oraz planach ich ochrony

W związku z powyższym dla uporządkowania gospodarki w rezerwatach należy pilnie :
- podjąć działania ograniczające ruch pojazdów w rez. Łokieć.
- przedłożyć Wojewódzkiemu Konserwatorowi Przyrody w Białymstoku, w terminie do 31 października 2004 r. "Planu zabiegów pielęgnacyjno - ochronnych na 2005 rok
w rezerwacie przyrody : Kaniston, Ciemny Kąt, Czarny Kąt, Łokieć
- prowadząc w oddziale 43, w bezpośrednim sąsiedztwie z rezerwatem Łokieć, zrąb zupełny pozostawić na granicy z rezerwatem pas szerokości ok. 25-30 m. stanowiący swoistą jego otulinę
- podjąć działania zmierzające do natychmiastowego usunięcia 17 drzew z rez. Ciemny Kat. Drewno pozyskać niezwłocznie i wywieźć z rezerwatu, w wypadku przelegiwania okorować, zaś korę wywieźć i spalić poza rezerwatem.

Z upoważnienia Wojewody Podlaskiego
Józef Staniaszek
Dyrektor Wydziału Środowiska i Rolnictwa