Zgodnie z art. 116 Ustawy z 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ( Dz. U z 2004 r, Nr. 99, poz. 1001 z późn. zmianami ), inspektorzy Oddziału Kontroli Legalności Pracy kontrolują przestrzegania:
- legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców;
- obowiązku informowania powiatowych urzędów pracy o zatrudnianiu bezrobotnego lub powierzeniu mu innej pracy zarobkowej;
- obowiązku informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia , innej pracy zarobkowej lub działalności;
- obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy;
- obowiązku dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia w przypadku prowadzenia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia;
- obowiązku prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z zasadami określonymi w ustawie.

Czynności kontrolne prowadzone są zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31 sierpnia 2004 roku w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania kontroli przez wojewodów i organy celne oraz sposobu ich współdziałania z innymi organami ( Dz. U z 2004 roku, Nr. 198, poz. 2037 ).

Na terenie województwa podlaskiego zarejestrowanych jest około 91 tysięcy podmiotów gospodarczych, z tego w mieście Białystok - ponad 31 tysięcy.

W roku 2004 przeprowadzono ogółem 1242 kontrole, z tego w 627 jednostkach stwierdzono nieprawidłowości dotyczące naruszania przepisów Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Do Sądów Rejonowych skierowano 277 wniosków o ukaranie osób naruszających te przepisy : 160 pracodawców i 117 - pracobiorców.

Wnioski o ukaranie pracodawców dotyczyły głownie - nie opłacania składek na Fundusz Pracy lub opłacanie nieterminowe (99) oraz zatrudnianie osób bezrobotnych bez zawiadomienia właściwego urzędu pracy ( 58 ). 116 wniosków dotyczyło osób bezrobotnych, którzy podjęli zatrudnienie lub inną pracę zarobkową bez powiadomienia urzędu pracy w którym byli zarejestrowani.

Grzywny orzeczone przez sądy rejonowe ogółem wyniosły ponad 121 tysięcy zł.

Stwierdzono 356 przypadków nielegalnego zatrudnienia lub innej nielegalnej pracy zarobkowej - w tym 235 przypadków wykonywania pracy bez zawarcia jakiejkolwiek pisemnej umowy.

W 333 przypadkach powiadomiono instytucje współpracujące tj. powiatowe urzędy pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Państwową Inspekcję Pracy, urzędy skarbowe i policję o naruszeniu przepisów Kodeksu Pracy, przepisów prawa podatkowego lub przepisów o ubezpieczeniach społecznych.

W roku 2004 przeprowadzono 247 wspólnych kontroli; głównie z funkcjonariuszami Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej. W wyniku tych kontroli stwierdzono nielegalne wykonywanie pracy lub działalności przez 176 cudzoziemców. Wszyscy cudzoziemcy otrzymali decyzje o zobowiązaniu do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W trakcie działań kontrolnych zalegalizowano - poprzez doprowadzenie do zawarcia pisemnych umów o pracę lub umów cywilno-prawnych - pracę 290 osób.