R A P O R T

o jakości funkcjonowania placówek opiekuńczo-wychowawczych
 i ośrodków adopcyjno-opiekuńczych w województwie podlaskim w 2003 roku

I.                   Charakterystyka ogólna

Na terenie województwa podlaskiego w dziewięciu powiatach (miasto Białystok, Łomża, Suwałki, powiat augustowski, białostocki, hajnowski, łomżyński, moniecki, suwalski i zambrowski) w 2003r. funkcjonowało 26 placówek opiekuńczo-wychowawczych i 4 ośrodki adopcyjno-opiekuńcze.

Uwzględniając typ i specyfikę działań placówek w województwie jest: 8 placówek socjalizacyjnych (w tym jedna niepubliczna oraz 2 rodzinne domy dziecka), 4 placówki socjalizacyjno-interwencyjne, 2 placówki interwencyjne (w tym jedna niepubliczna), 2 placówki resocjalizacyjne (w tym jedna niepubliczna) oraz 10 placówek wsparcia dziennego (w tym 9 niepublicznych).

Placówki opieki całodobowej dysponują 717 miejscami, zaś placówki wsparcia dziennego dysponują 395 miejscami.

Na terenie województwa działają 4 ośrodki adopcyjno-opiekuńcze (w tym jeden niepubliczny), które pełnią funkcję diagnostyczno-konsultacyjną.

Pracownicy Wydziału Polityki Społecznej Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego przeprowadzili w 2003r. 16 kontroli problemowych w:

-         pięciu placówkach opiekuńczo-wychowawczych (w każdej placówce trzykrotnie),

-         jednym ośrodku adopcyjno-opiekuńczym (jednorazowa kontrola).

Przeprowadzono ponadto kontrole doraźne w dwóch placówkach opiekuńczo-wychowawczych: Pogotowiu Opiekuńczym w Białymstoku (realizacja zaleceń pokontrolnych) oraz w Pogotowiu Opiekuńczym w Łomży (w związku z wnioskiem po. dyrektora placówki o ocenę pracy)

Tematy kontroli:

1.      Przestrzeganie standardów opieki i wychowania oraz standardu świadczonych usług (nowopowstała placówka resocjalizacyjna).

2.      Przygotowanie wychowanków do samodzielności w życiu oraz prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie (nowopowstała placówka resocjalizacyjna).

3.      Przestrzeganie w placówce praw wychowanków (3 placówki socjalizacyjne oraz 2 placówki resocjalizacyjne).

4.      Analiza i ocena nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora placówki (4 placówki).

5.      Przestrzeganie standardu opieki i wychowania - opracowywanie indywidualnych planów pracy z dzieckiem i ich modyfikacja (4 placówki).

6.      Zgodność działania ośrodka adopcyjno-opiekuńczego z przepisami prawa oraz rzetelność prowadzonej dokumentacji (Katolicki Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy).

Celem kontroli było ustalenie:

-         czy usługi świadczone przez placówkę opiekuńczo-wychowawczą są na poziomie obowiązującego standardu oraz w zakresie jakich usług placówka standardu nie osiąga,

-         czy dzieci przebywające w placówkach mają zapewnioną w stosowny sposób opiekę i wychowanie,

-         czy w placówkach podejmowane są stosowne działania w celu niwelowania deficytów rozwojowych wychowanków oraz czy w planach pracy ujmowana jest praca we wszystkich sferach rozwoju psychofizycznego dziecka.

-         czy wychowankowie przebywający w placówce poddawani są właściwym oddziaływaniom w celu nauczenia ich samodzielności w życiu i funkcjonowania w społeczeństwie,

-         czy w placówkach przestrzegane są prawa dziecka,

-         dokonanie analizy i oceny nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora placówki, a także skuteczności sprawowanego nadzoru w osiąganiu celu polegającego na doskonaleniu warsztatu pracy pracowników pedagogicznych, a tym samym podnoszeniu jakości funkcjonowania placówki w zakresie opieki i wychowania,

-         stopnia realizacji zadań przez ośrodek adopcyjno-opiekuńczy, zgodności działalności z przepisami oraz rzetelności prowadzonej dokumentacji.

Czynnościami kontrolnymi objęto okres od stycznia 2002r. do grudnia 2003r. Analizie poddano następujące zagadnienia:

1.      Przestrzeganie standardów w zakresie świadczonych usług, opieki i wychowania, w tym w szczególności:

-         istniejące w placówce warunki do fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju,

-         praca w zakresie wyrównywania deficytów rozwojowych wychowanków,

-         dbałość o poszanowanie i podtrzymywanie związków emocjonalnych wychowanków z rodzicami, rodzeństwem i z innymi osobami,

-         uczenie nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych,

-         uczenie poszanowania tradycji, ciągłości kulturowej,

-         planowanie i organizowanie zajęć codziennych stosownie do wieku wychowanka,

-         organizacja czasu wolnego (uczestniczenie w zajęciach kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych),

-         uczenie zachowań prozdrowotnych,

-         działalność placówki na rzecz powrotu wychowanka do rodziny,

-         dostęp do nauki, pomoc w nauce, w tym udział w zajęciach wyrównawczych,

-         uczestniczenie w zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych,

-         zabezpieczenie wychowanków, stosownie do wieku i indywidualnych potrzeb, w przedmioty osobistego użytku, leki, przybory szkolne, kieszonkowe,

-         dostęp do produktów żywnościowych przez całą dobę,

-         wyposażenie izb mieszkalnych, pomieszczeń do wypoczynku oraz do zajęć terapeutycznych,

-         praca zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji wychowanka.

2.      Przygotowanie wychowanków do samodzielności w życiu oraz prawidłowego  funkcjonowania w społeczeństwie, w tym w szczególności:

-         przygotowanie do samodzielności w życiu min. poprzez: aktywny udział w organizacji życia w placówce, wdrażanie do samoobsługi i prac porządkowych, wyposażenie w sprzęt i urządzenia do samodzielnego przygotowywania posiłków,

-         funkcjonowanie grup usamodzielnienia - samodzielne dysponowanie budżetem, robienie zakupów, gotowanie, załatwianie spraw w urzędach,

-         stwarzanie okazji i zachęcanie wychowanka do samodzielnego podejmowania działań, decyzji, swobody wypowiedzi, dokonywania wyborów,

-         przygotowanie wychowanka do podejmowania odpowiedzialności za własne postępowanie,

-         przygotowywanie wychowanków do pełnienia określonych ról społecznych i funkcjonowania w społeczeństwie,

-         przygotowywanie wychowanków do powrotu do rodziny naturalnej,

-         zapewnienie wsparcia i opieki w okresie adaptacji do samodzielnego życia.

3.      Przestrzeganie w placówce praw wychowanków, w tym w szczególności:

-         prawo do zabezpieczenia odpowiedniego poziomu życia (warunki socjalno-bytowe, wyżywienie, ubranie, kieszonkowe),

-         prawo do nauki,

-         prawo do opieki zdrowotnej,

-         prawo do wypoczynku, czasu wolnego oraz uczestniczenia w życiu kulturalnym i rekreacji fizycznej,

-         prawo do kontaktów z rodzicami,

-         prawo do zachowania ciągłości kulturowej i wyznaniowej,

-         prawo do swobody wypowiedzi, swobody myśli, informacji na swój temat,

-         prawo do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem,

-         prawo do ochrony życia prywatnego i korespondencji,

-         prawo do zrzeszania się

-         zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeństwa.

4.      Analiza i ocena nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora placówki, w tym
 w szczególności:

-         inspirowanie i wspomaganie pracowników pedagogicznych w spełnianiu przez nich wymagań w zakresie jakości pracy placówki lub ośrodka oraz w podejmowaniu działań innowacyjnych,

-         udzielanie pracownikom pomocy w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowaniem i opieką nad dziećmi,

-         podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników i udzielanie im pomocy w sprawach dokształcania,

-         zapewnienie bieżących informacji o obowiązujących przepisach prawa,

-         gromadzenie informacji o pracy pracowników pedagogicznych w celu dokonywania oceny ich pracy,

-         obserwowanie i omawianie zajęć oraz innych zadań realizowanych przez pracownika pedagogicznego, a w przypadku pracowników zajmujących się pomocą psychologiczno- pedagogiczną pozyskiwanie informacji o przebiegu i efektach przeprowadzanych zajęć.

-         bieżąca kontrola dyrektora dokumentacji prowadzonej przez pracowników biorących udział w procesie opiekuńczo-wychowawczym dziecka.

5.      Przestrzeganie standardu opieki i wychowania - opracowywanie indywidualnych planów pracy z dzieckiem i ich modyfikacja. Ocenie podlegały następujące zagadnienia:

-         modyfikacja indywidualnych planów pracy z dzieckiem w oparciu o aktualną dokumentację z uwzględnieniem zmieniającej się sytuacji dziecka w trakcie pobytu w placówce oraz efekty podejmowanych działań poprzez:

a)      pracę w zakresie wyrównywania deficytów rozwojowych wychowanków,

b)      dbałość o poszanowanie i podtrzymywanie związków emocjonalnych dziecka z rodzicami, rodzeństwem i innymi osobami,

c)      uczenie nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych,

d)      uczenie poszanowania tradycji i ciągłości kulturowej,

e)      planowanie i organizowanie zajęć codziennych stosownie do wieku dziecka,

f)        organizację czasu wolnego (uczestniczenie w zajęciach kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych),

g)      uczenie dzieci samodzielności,

h)      uczenie zachowań prozdrowotnych,

i)        działania placówki na rzecz powrotu dziecka do rodziny naturalnej,

-         praca zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji wychowanka.

6.      Zgodność działania ośrodka adopcyjno-opiekuńczego z przepisami prawa oraz rzetelność prowadzonej dokumentacji, w tym w szczególności:

-         sposobu pozyskiwania i promowania form rodzinnej opieki zastępczej,

-         przebiegu pozyskiwania i przygotowania rodzin zamierzających przysposobić dziecko,

-         prowadzenia szkoleń dla kandydatów zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej,

-         współpraca z organizacjami powołanymi do pomocy dziecku i rodzinie,

-         poradnictwo i terapię, w tym terapię rodzinną,

-         pomoc psychologiczno-pedagogiczną.

 

Kontrole przeprowadzono w oparciu o:

1.    Ustawę z dnia 29.11.1990r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998r. Nr 64, poz. 414
 z późn. zm.).

2.    Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 01.09.2000r. w sprawie  placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz. U. Nr 80, poz. 900).

3.    Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.08.2000r. w sprawie szczegółowych zasad nadzoru nad przestrzeganiem standardu wychowania i opieki w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz nadzoru nad jakością działań ośrodków adopcyjno-opiekuńczych (Dz. U. Nr 74, poz. 862).

4.    Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16.02.2001r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych (Dz. U. Nr 14, poz. 132).

5.    Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 maja 2001r. w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy pracowników pedagogicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych i ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego (Dz. U. Nr 50, poz. 523).

II. Istotne ustalenia kontroli w placówkach opiekuńczo-wychowawczych

1.      Standardy w zakresie wychowania i opieki  oraz świadczonych usług

Salezjański Ośrodek Wychowawczy

Standardy opieki i wychowania

Salezjański Ośrodek Wychowawczy w Różanymstoku jest placówką resocjalizacyjną, opiekuńczo-wychowawczą, przeznaczoną dla chłopców w wieku od 13 do 18 lat. Ośrodek prowadzi działalność w formie pracy ciągłej, całodobowej.

Podstawowym celem Ośrodka jest eliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego, kształtowanie dojrzałości społecznej, emocjonalnej przygotowanie wychowanków do samodzielnego życia. Stosownie do rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo- wychowawczych, Ośrodek ma za zadanie nie tylko zaspokajać niezbędne potrzeby wychowanków czy też odpowiednie warunki do rozwoju ale również ma w obowiązku zapewnić możliwość indywidualnego oddziaływania na dzieci niedostosowane społecznie odpowiednio do ich osobowości i potrzeb wychowawczych. Przygotowywać wychowanków do życia w naturalnym środowisku społecznym zgodnie z przyjętymi normami oraz do samodzielności. Ponieważ wychowankowie Ośrodka pochodzą głównie z rodzin niewydolnych wychowawczo, wielokrotnie nieodpowiedzialnych i dotkniętych patologią (alkoholizm, demoralizacja) należy podjąć stosowne działania w kierunku pracy ze środowiskiem rodzinnym dziecka włączając w proces pedagogizacji rodzin szereg instytucji.

W placówce wychowankowie umieszczani są na podstawie orzeczeń sądów rodzinnych właściwych dla ich miejsca zamieszkania oraz właściwych PCPR-ów. Analiza akt podopiecznych dowodzi, że niemalże wszyscy wychowankowie zostali umieszczeni z powodu demoralizacji (ucieczki ze szkoły, z domów dziecka, picie alkoholu) lub drobnych wykroczeń czy też czynów karalnych.

Od września 2003r. na terenie Ośrodka funkcjonuje szkoła dająca możliwość wychowankom kontynuacji nauki.

W celu stwierdzenia czy proces resocjalizacyjny wychowanków przebiega właściwie, przeanalizowano obowiązującą dokumentację tj. wywiady środowiskowe, diagnozy psychologiczno-pedagogiczne, indywidualne plany pracy z dzieckiem, protokoły z posiedzeń stałego zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji wychowanka, plany pracy placówek, karty pobytu wychowanków oraz akta osobowe dzieci.

Wywiad środowiskowy jest szczególnie ważnym dokumentem, który będzie pomocny w procesie pracy z rodziną dziecka jak również przy diagnozowaniu przyczyn demoralizacji dziecka, czy też określaniu kierunków procesu pedagogizacji środowiska rodzinnego. Dlatego niezwykle istotne jest, aby w wywiadzie były wyszczególnione główne dysfunkcje występujące w rodzinie, stosowane metody wychowawcze, wzajemny stosunek rodziców, stosunek do dzieci czy relacje panujące między rodzeństwem. Na tej podstawie można określić wydolność wychowawczą rodziny czy też jakie wzorce osobowościowe posiadało dziecko.

Podczas pierwszych kontroli w placówce stwierdzano brak wielu wywiadów środowiskowych. Wywiady, które zostały sporządzone nie zawsze w dostatecznym stopniu charakteryzowały środowisko rodzinne dziecka, relacje występujące w rodzinie oraz najważniejsze jej dysfunkcje. Wynikało to w głównej mierze z braku doświadczenia pracownika socjalnego. Placówka bowiem zatrudnia bardzo młodą kadrę bezpośrednio po ukończonych studiach. Pracownikowi socjalnemu udzielono stosownych wskazówek, a kolejne kontrole wykazały uzupełnienie brakujących wywiadów oraz znaczną poprawę ich jakości.

Dokumentem niezbędnym przy opracowywaniu indywidualnego planu pracy, a tym samym do określenia kierunków pracy z dzieckiem jest diagnoza psychologiczno-pedagogiczna, która powinna w bardzo szczegółowo charakteryzować dziecko w poszczególnych sferach rozwoju oraz diagnozować deficyty wychowanka i jego szczególne potrzeby. Nade wszystko diagnozy winne być opatrzone wskazówkami do pracy z dzieckiem, kierowanymi do wszystkich biorących udział w procesie wychowawczym dziecka. Podczas pierwszej kontroli stwierdzono brak diagnoz psychologiczno-pedagogicznych, jednak wystosowane zalecenia pokontrolne spowodowały ich wyegzekwowanie, co okazało się nieocenioną pomocą w pracy wychowawców. Dokonując analizy diagnoz podczas czynności kontrolnych stwierdzono, że diagnozy uwzględniają większość sfer rozwoju psychofizycznego dziecka. Nie zawarto w nich jednak konkretnych deficytów wychowanka dotyczących nauki szkolnej. Nie ujęto również planów dziecka na najbliższą przyszłość (dotyczy to zwłaszcza dzieci starszych - przed usamodzielnieniem).
W niektórych przypadkach diagnozy mogą być nieczytelne dla wychowawców ze względu na używanie specjalistycznej terminologii. Wystosowano kolejne zalecenia w celu uwzględnienia
w diagnozach powyższych aspektów.

Bazując na ww. dokumentach wychowawcy opracowują indywidualny plan pracy z dzieckiem. Dokumentuje on w głównej mierze pracę wychowawcy z wychowankiem, a tym samym dzięki temu dokumentowi można stwierdzić, jakie działania podjęto w stosunku do podopiecznych, co udało się zrealizować, a nad czym należy nadal pracować. Plan podlega modyfikacji co najmniej raz na pół roku. Należy pamiętać, że w planie ujmuje się zmiany zachodzące w rozwoju dziecka oraz w procesie resocjalizacji podczas pobytu wychowanka w placówce.

Analizując indywidualne plany pracy z dzieckiem sporządzone przez wychowawców należy podkreślić, że wykazali się oni dużą znajomością problematyki, bowiem sporządzali je nie posiłkując się diagnozami psychologiczno-pedagogicznymi. Ujęto w nich większość sfer rozwoju psychofizycznego dziecka. Poprawnie wyznaczono kierunki pracy. Nie określono natomiast form i metod pracy, co jest bardzo istotne przy oddziaływaniach resocjalizacyjnych.
W najbliższej przyszłości należy zapisywać efekty podejmowanych działań, więcej miejsca poświęcić sprawom rodzinnym wychowanków.

Ponadto Ośrodek wspomaga proces resocjalizacyjny stosując różnorodne metody wychowawcze min. wprowadzono program "Anioł Stróż", polegający na przydzieleniu starszemu wychowankowi powinności sprawowania opieki nad młodszym kolegą. Ma on na celu nauczenie wychowanków opieki nad słabszymi i współodpowiedzialności za wykonywane czynności.

Standardy świadczonych usług

Wychowankowie Ośrodka otrzymują wyżywienie dostosowane do potrzeb rozwojowych oraz wieku. Przy układaniu jadłospisów uwzględniane są zalecenia sanepidu. W chwili obecnej podstawowe produkty żywnościowe oraz napoje dostępne są przez całą dobę. Podopieczni wyposażeni są w stosowną do pory roku i indywidualnych potrzeb odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego użytku, w wystarczającej ilości. Każdy wychowanek zaopatrzony jest
w podręczniki i przybory szkolne. Dzieci uczęszczają do szkoły znajdującej się w Ośrodku. Obowiązek szkolny realizowany jest na poziomie gimnazjalnym. Odrabianie lekcji odbywa się w świetlicach pod nadzorem wychowawców.

Pokoje mieszkalne wychowanków wyposażone są w stosowne sprzęty chociaż w sypialniach brakuje stołów i krzeseł. Chłopcy mają dowolność w urządzaniu i dekorowaniu pomieszczeń. Każdy wychowanek posiada własne miejsce do przechowywania rzeczy osobistych.

Na pion sanitarny składają się łazienki i toalety, które są przestronne, estetyczne, a korzystanie z niech odbywa się w sposób zapewniający intymność.

Wychowankowie otrzymują drobną kwotę do własnego dysponowania tzw. kieszonkowe. Jest ono zróżnicowane i zależy od zachowania wychowanka. Stwierdzono, że kieszonkowe było odbierane przez wychowawców grup. Zdaniem kontrolujących kieszonkowe powinien kwitować dany wychowanek.

Chłopcy objęci są opieką lekarza rodzinnego w przychodni rejonowej w pobliskim mieście.
W placówce zatrudniony jest wychowawca z przygotowaniem pielęgniarskim. Wychowankowie objęci są również opieką poradni specjalistycznych. Placówka nie zapewnia jednak leczenia uzależnień, chociaż w Ośrodku przebywają także podopieczni uzależnieni od alkoholu i środków odurzających. Na wszelkie odtrucia organizmu wychowankowie kierowani są do Szpitala Psychiatrycznego w Choroszczy. Wystarczające jest zaopatrzenie placówki w leki pierwszej potrzeby np. przeciwgorączkowe i przeciwbólowe.

2.      Przygotowanie wychowanków do samodzielności w życiu oraz prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie

Salezjański Ośrodek Wychowawczy

Wychowankowie Ośrodka uczeni są wykonywania podstawowych codziennych czynności. Sami sprzątają i dekorują swoje pokoje, piorą drobną garderobę oraz przygotowują wieczory urodzinowe i imieninowe. Chłopcy uczą się oszczędzania i gospodarowania kieszonkowym. Kieszonkowe odkładają np. na kurs prawa jazdy, który będzie organizowany w Ośrodku. Każdy wychowanek otrzymuje kredyt zaufania, kiedy wychodzi na przepustki i jest do tego stosownie przygotowywany. Ważnym jest, aby z przepustki wrócić o czasie i nie być pod wpływem alkoholu.

Ośrodek sprowadził zwierzęta. Są to lama, kucyki, kozy, króliki oraz konie arabskie. Chłopcy uczą się pracy przy zwierzętach oraz odpowiedzialności za powierzone im zadania.

 Wychowankowie stawiają pierwsze kroki w tzw. samorządności. W Ośrodku działa samorząd. Opiekuna wybrali sami chłopcy. Raz w tygodniu odbywa się zebranie społeczności. Przy tej okazji wychowankowie dokonują samooceny (ich zachowanie jest oceniane raz w tygodniu) oraz wypowiadają się we wszystkich kwestiach dotyczących działalności placówki. Świadczy to o aktywnym udziale wychowanków w życiu Ośrodka.

Natomiast w indywidualnych planach pracy z dzieckiem nie wzięto pod uwagę aspektów dotyczących uczenia samodzielności w życiu i nie wyznaczono pracy w tym kierunku.
W powyższych planach nie ma wzmianki o perspektywie usamodzielnienia się i powrotu do środowiska, co jest bardzo istotne w przypadku wychowanków, którzy osiągną niebawem pełnoletność..

Stwierdzone nieprawidłowości w zakresie opieki i wychowania oraz świadczonych usług

-         regulamin Ośrodka nie był dostosowany do rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych,

-         brak było dostępu do podstawowych produktów żywnościowych przez całą dobę,

-         brak stosownie wyposażonych aneksów kuchennych,

-         brak etapowego planu dochodzenia do standardów,

-         brak właściwej analizy przez stały zespół do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka - sytuacji dziecka, jego rodziny oraz stosowanych metod i form pracy,

-         brak opracowanych diagnoz psychologiczno-pedagogicznych,

-         brak dokumentacji podejmowanych działań psychologiczno-pedagogicznych,

-         w diagnozach psychologiczno-pedagogicznych brak było informacji o deficytach szkolnych dziecka,

-         opracowane wywiady środowiskowe w niewystarczającym stopniu charakteryzowały środowisko rodzinne wychowanka,

-         w indywidualnych planach pracy z dzieckiem brak było określenia form i metod realizacji wytyczonych zadań,

-         w indywidualnych planach pracy z dzieckiem nie ujęto informacji o wzbogacaniu wiedzy o otaczającym świecie, słownictwie, niwelowaniu wulgaryzmów, podnoszeniu autorytetu rodziców, pracy w celu uczenia samodzielności w życiu.

Na podstawie ustaleń dokonanych w trakcie kontroli wystosowano do dyrektora placówki następujące wnioski pokontrolne:

-         dostosować regulamin Ośrodka do rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych,

-         uwzględnić podczas posiedzeń stałego zespołu wszystkie zagadnienia zawarte w rozporządzeniu w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych,

-         sporządzić diagnozy psychologiczno-pedagogiczne, uwzględnić w diagnozach deficyty szkolne dzieci,

-         prowadzić dokumentację podejmowanych działań psychologiczno-pedagogicznych,

-         sporządzić brakujące wywiady środowiskowe uwzględniając relacje panujące w rodzinach wychowanków,

-         rozwijać współpracę z rodziną wychowanków przebywających w placówce,

-         modyfikować indywidualne plany pracy z dzieckiem uwzględniając współpracę z rodziną dziecka, sposoby realizacji wytyczonych zadań, działania w celu uczenia wychowanków samodzielności w życiu oraz niwelowania deficytów rozwojowych.

Po przeprowadzeniu kontroli w zakresie świadczonych usług zobowiązano dyrektora placówki do opracowania etapowego planu działań dochodzenia do standardów stosownie do § 42 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych.

3.      Analiza i ocena nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora placówki

Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Goniądzu, Dom Dziecka Nr 2 w Białymstoku, Dom Dziecka w Supraślu, Dom Dziecka w Pawłówce

Przepisy obowiązującego rozporządzenia z dnia 28 sierpnia 2000r. w sprawie szczegółowych zasad nadzoru nad przestrzeganiem standardu wychowania i opieki w placówkach opiekuńczo- wychowawczych oraz nad jakością działań ośrodków adopcyjno-opiekuńczych w stopniu niedostatecznie precyzyjnym określają instrumenty nadzoru dyrektorów placówek i spowodowały znaczne ograniczenie tego nadzoru.

W części skontrolowanych placówek stwierdzono uchybienia w planowaniu zadań nadzoru pedagogicznego. Należy stwierdzić, że czynności nadzoru nie były w pełni realizowane, a następnie nie zawsze w pełni dokumentowane. 

Powyższe aspekty spowodowały, że dyrektorzy skupili się na diagnozowaniu wybranych obszarów działalności placówki.  Nadzór pedagogiczny w dużej mierze ograniczony został głównie do zwoływania, a następnie przewodniczenia posiedzeniom stałego zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka, przeprowadzania hospitacji zajęć opiekuńczo-wychowawczych, stanowiących w większości przypadków integralną część przy dokonywaniu oceny pracy kadry pedagogicznej oraz kontrolowania dokumentacji dotyczącej procesu opiekuńczo-wychowawczego.

Przepisy dotyczące ocen pracy pracowników pedagogicznych nie są również dostatecznie sprecyzowane (ad. częstotliwości dokonywania tych ocen), co w konsekwencji spowodowało, że dyrektorzy kontrolowanych placówek zbyt mało dokonywali ocen pracy kadry pedagogicznej.

Na podstawie obserwacji oraz analizy protokołów z posiedzeń stałego zespołu stwierdzono, że nie omawiano wszystkich kwestii określonych w rozporządzeniu w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych. Pomijano analizę stosowanych form i metod pracy z dzieckiem i jego rodziną oraz nie motywowano zasadności dalszego pobytu dziecka w placówce.

Stwierdzono, że w 1/2 kontrolowanych placówek brak było planów działania dotyczących sprawowania nadzoru pedagogicznego, a w szczególności obserwowania zajęć opiekuńczo-wychowawczych. W sporządzonych planach ujęto zaś, najwyżej po dwie hospitacje w ciągu roku. Zaistniały również przypadki tzw. zbiorowych hospitacji, gdy dyrektor obserwował i oceniał wspólnie zorganizowaną imprezę przez wielu wychowawców.

Nieokreślenie zasad prowadzenia i dokumentowania hospitacji było powodem, że  zadanie obejmujące gromadzenie informacji o pracy nadzorowanych  pracowników pedagogicznych w celu dokonywania oceny ich pracy nie było w pełni realizowane, a tym samym ocenianie wychowawców było przeprowadzane w sposób powierzchowny.

Za przykład niech posłuży fakt, że w jednej z placówek dokonano oceny pracy pracownika pedagogicznego we wrześniu 2003r. Hospitację zajęć prowadzonych przez tego wychowawcę przeprowadzono w miesiącu styczniu 2002r. Były to jedyne shospitowane zajęcia na przestrzeni lat 2002-2003 w przypadku tej osoby. Zajęcia dotyczyły nauki własnej.

Zdaniem kontrolujących liczba hospitowanych zajęć w przypadku dokonywania oceny pracy jest niewystarczająca zwłaszcza, że w przypadku powyższego pracownika była ona przeprowadzona w początkach 2002r. i zajęcia dotyczyły jednego bloku tematycznego.

Należy jednocześnie podkreślić, że w niektórych placówkach obserwacje zajęć u poszczególnych pracowników przeprowadzano raz na kilka lat. W jednym przypadku dokonano oceny dorobku zawodowego nie przeprowadzając żadnej hospitacji. W dwóch placówkach nie oceniono żadnego pracownika pedagogicznego podczas sprawowania funkcji dyrektora (czyli w przeciągu 4 lat).

W świetle rozporządzenia w sprawie dokonywania ocen pracowników pedagogicznych, dyrektor jest zobowiązany ocenić poprawność merytoryczną prowadzonych zajęć wychowawczych i opiekuńczych. Przeprowadzane hospitacje nie zawsze były stosownie dokumentowane. Istniały przypadki, że notatki pohospitacyjne ograniczały się do zapisu: "zajęcia przeprowadzono zgodnie z konspektem". Brak było zapisu o poprawności przebiegu zajęć, mocnych stronach oraz ewentualnych zaleceniach.

Osoby kontrolujące uczestniczyły w zajęciach opiekuńczo-wychowawczych w charakterze obserwatorów. Zajęcia były hospitowane przez dyrektorów placówek. Niestety dyrektorzy nie zawsze dokładnie omawiali obserwowane zajęcia, chociaż w wielu wypadkach nie były one merytorycznie poprawnie przeprowadzone.

W jednej z placówek plany hospitacji były opracowane w sposób przejrzysty i wyczerpujący. Hospitacje ukierunkowane były na ocenę aspektów pracy wychowawczej i terapeutycznej w szczególności obejmujące:

-         psychoprofilaktykę społeczną,

-         psychoterapię i socjoterapię,

-         rozwój zainteresowań i stymulowanie potrzeb poznawczych wychowanek, uzupełnianie zaległości szkolnych.

Należy podkreślić, że w tej właśnie placówce jako jedynej z kontrolowanych, systematycznie była kontrolowana przez dyrektora podstawowa dokumentacja placówki, a w tym w szczególności:

-         karty pobytu,

-         indywidualne plany pracy z dzieckiem,

-         karty odzieżowe,

-         dokumentacja psychologiczno-pedagogiczna,

-         dokumentacja kontaktów z rodzinami,

-         dokumentacja współpracy z instytucjami,

-         dokumentacja badań psychologicznych.

Z przeprowadzonej kontroli dokumentacji były sporządzane protokoły.

Placówka opracowała również wewnętrzny system ewaluacyjny obejmujący:

-         pracę wychowawczo-terapeutyczną wychowawców, pedagoga i psychologów,

-         pracę dyrektora, współpracę z pracownikami,

-         bazę lokalową, wyposażenie pomieszczeń użytkowanych przez wychowanków,

-         atmosferę wychowawczą w placówce,

-         system stosowanych kar i nagród, zaspokajanie potrzeb bytowych wychowanków,

-         relacje interpersonalne między wychowankami oraz między wychowankami i pracownikami placówki,

-         pedagogizację środowiska rodzinnego wychowanków,

-         zmiany w zachowaniu i w osobowości podopiecznych, samoocena wychowanków,

-         współpracę z instytucjami współpracującymi z placówką.

Wyniki badań i wnioski z nich wynikające były prezentowane wszystkim uczestnikom procesu i miały charakter jawny. Takie działania mają na celu wyłapanie niepożądanych zjawisk i sytuacji mających miejsce w placówce, określenie sposobów poprawy sytuacji lub utrwalania tego co jest dobre.

Odnosząc się do podnoszenia kwalifikacji przez kadrę pedagogiczną należy stwierdzić, że wszyscy dyrektorzy kontrolowanych placówek zachęcają pracowników do korzystania z propozycji ciekawych szkoleń, kursów oraz innych form kształcenia. Niektórzy pracownicy poszukują we własnym zakresie odpowiednich form kształcenia, aby doskonalić swój warsztat pracy. Przykładowo pracownicy kontrolowanych placówek ukończyli następujące formy kształcenia:

-         Podyplomowe Studia Organizacji Pomocy Społecznej,

-         Podyplomowe Studia Socjoterapii,

-         Studium Metodyczne - Kultura w społeczności lokalnej,

-         Podyplomowe Studia w zakresie Pomocy Dziecku i Rodzinie.

W jednej z placówek opracowano plan doskonalenia zawodowego wychowawców na okres trzech lat (2003-2005) uwzględniający propozycje konkretnych kursów, warsztatów i studiów podyplomowych oraz plan dofinansowania form doskonalenia nauczycieli.

Kadra pedagogiczna doskonali się również zawodowo na spotkaniach zespołów samokształceniowych. Tematyką spotkań było min:

-         Motywowanie uczniów niedostosowanych społecznie.

-         Nowatorskie metody pracy resocjalizacyjnej w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

-         Indywidualne plany pracy z dzieckiem jako forma dokumentowania pracy wychowawczej, terapeutycznej, edukacyjnej.

-         Polityka społeczna w Unii Europejskiej - opieka nad dzieckiem i rodziną.

-         Techniki i metody komunikacji interpersonalnej: wychowawca - wychowanek.

-         Jak pomóc dziecku nadpobudliwemu psychoruchowo z zaburzeniami koncentracji uwagi.

Należy podkreślić, że kadra pedagogiczna  kontrolowanych placówek spotyka się dosyć często w celu wymiany refleksji i spostrzeżeń na temat wychowanków.

Pracownicy biorący udział w procesie opiekuńczo-wychowawczym wychowanków są zapoznawani z bieżącymi informacjami dotyczącymi zagadnień wychowawczych, warsztatu pracy oraz przepisami prawa. Lektura, prasa, aktualne przepisy prawa dostępne są dla każdego pracownika. W jednej z placówek obowiązujące akty prawne omawiane były na posiedzeniach zespołów samokształceniowych.

Na podstawie przeanalizowanych planów rozwoju zawodowego stwierdzono, że nie były one dostatecznie uważnie opracowane i nie ma w nich wzmianki o aktach prawnych regulujących działalność placówek opiekuńczo-wychowawczych czy też ustawy o pomocy społecznej, które powinny być podstawą dla wychowawcy pracującego w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Ponadto należy podkreślić, że dyrektorzy placówek wspierają pracowników w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z opieką i wychowaniem. Często służą pomocą,w szczególności w sprawach opieki, wychowania, dydaktyki oraz innych wynikających z bieżącej pracy.

Dyrektorzy zachęcają również wychowawców do wdrażania innowacyjnych rozwiązań pedagogicznych zwłaszcza w przypadku planowania i spędzania czasu wolnego przez wychowanków. Wychowawcy zachęcani są również do wspólnych wyjazdów z pracownikiem socjalnym i odwiedzania domów rodzinnych wychowanków. W wyniku powyższych ustaleń w wielu placówkach opracowano tzw. karty pracy z rodziną, które zawierają wspólne działania całego zespołu w celu pedagogizacji środowiska rodzinnego wychowanków. Opracowuje się, a następnie wdraża programy przygotowujące podopiecznych do samodzielności w życiu.

Pracownicy podejmują próby poszukiwania najskuteczniejszych metod wychowawczych często w oparciu o najnowszą literaturę z zakresu opieki i wychowania.

Na podstawie ustaleń dokonanych w trakcie kontroli wystosowano do dyrektorów placówek następujące zalecenia pokontrolne:

-         sporządzać szczegółowe notatki z obserwowanych zajęć opiekuńczo-wychowawczych,

-         uwzględniać podczas posiedzeń stałego zespołu wszystkie zagadnienia zawarte w § 11 ust 2 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych,

-         zwiększyć częstotliwość obserwacji zajęć opiekuńczo-wychowawczych zwłaszcza w przypadkach dokonywania oceny dorobku zawodowego,

-         zmodyfikować plany rozwoju zawodowego z uwzględnieniem aktów prawnych regulujących działalność placówek opiekuńczo-wychowawczych,

-         dokonywać na bieżąco ocen pracy kadry pedagogicznej.

1.      Przestrzeganie standardu opieki i wychowania - opracowywanie indywidualnych planów pracy z dzieckiem i ich modyfikacja

Domu Dziecka w Supraślu, Domu Dziecka Nr 2, Domu Dziecka w Pawłówce oraz w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Goniądzu.

       Dokonując oceny przestrzegania standardu w zakresie opieki i wychowania przeanalizowano obowiązującą dokumentację tj. wywiady środowiskowe, diagnozy psychologiczno-pedagogiczne, karty pobytu wychowanków, akta osobowe dzieci oraz protokoły stałego zespołu do spraw okresowej sytuacji dziecka. Dokumentacja ta niezbędna jest do opracowania i modyfikowania indywidualnych planów pracy z dzieckiem.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze zapewniają całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie  lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki zastępczej. Mają za zadanie zaspokoić ich niezbędne potrzeby, odpowiednie warunki do rozwoju oraz przygotować do samodzielnego życia w społeczeństwie, a także podejmować działania w celu utrzymania więzi dziecka z rodzina, aby umożliwić jego powrót do rodziny naturalnej. Wobec niemożliwości powrotu dziecka do rodziny placówki maja podejmować starania zmierzające do umieszczenia go w rodzinie przysposabiającej, zastępczej lub w placówce rodzinnej.

Zgodnie z tendencją określoną w rozporządzeniu w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych, placówki zobowiązane są do indywidualnej pracy z dzieckiem dokumentując swoje działania poprzez indywidualny plan pracy.

Przy określaniu indywidualnych potrzeb wychowanków ważny jest wywiad środowiskowy oraz. diagnoza psychologiczno-pedagogiczna.

       Stwierdzono, że dokumentacja wychowanków jest uporządkowana i objęta spisem. Karty pobytu dzieci uzupełniane są na bieżąco, jednak w jednej z placówek nie wszystkie opatrzono komentarzami oraz nie wyszczególniono znaczących dla dziecka wydarzeń.

Kontrole potwierdzają, że w dokumentacji dzieci znajdują się wywiady środowiskowe. Przeprowadzane są raz na pół roku. W sytuacji gdy rodzice wychowanka zmieniają miejsce zamieszkania bądź gdy ulega zmianie ich sytuacja życiowa, wywiady przeprowadzane są  częściej. W przypadku braku aktualizacji wywiadów w aktach zamieszczono stosowne notatki lub pisma potwierdzające działania podejmowane w celu ich uaktualnienia. W przypadku jednej z kontrolowanych placówek rodziny zamieszkałe poza siedzibą nie były odwiedzane przez pracownika socjalnego.

Należy stwierdzić, że poprawiła się jakość sporządzanych wywiadów w stosunku do wywiadów sporządzanych w latach 2001-2002. Zawarta w nich charakterystyka środowiska rodzinnego, relacji panujących między poszczególnymi członkami rodziny w pełni pozwala wykorzystać zebrane informacje do opracowania indywidualnych planów pracy z dzieckiem. Karty pracy z rodziną wprowadzane w niektórych placówkach należą do innowacyjnych rozwiązań
w kierunku pedagogizacji środowiska rodzinnego. Dzięki temu w proces pracy z rodziną włączani są wszyscy pracownicy zajmujący się dzieckiem przebywającym w placówce. Pomysł ten jest godny do naśladowania.

W chwili obecne w każdej z placówek zatrudniony jest pracownik socjalny.

Podstawą do sporządzenia planu pracy są diagnozy psychologiczno-pedagogiczne. Stwierdzono, że w dokumentacji dzieci znajdują się diagnozy i ich aktualizacja opatrzone wskazówkami i zaleceniami do pracy z dzieckiem. Charakteryzują one dokładnie dziecko w  poszczególnych sferach rozwoju, jego deficyty oraz szczególne potrzeby. Tak jak w przypadku wywiadów środowiskowych jakość ich w porównani do lat poprzednich uległa poprawie.

Analizując indywidualne plany pracy z dzieckiem stwierdzono, że są one opracowane poprawnie, na podstawie aktualnej dokumentacji. W planach uwzględniono wskazówki specjalistów do pracy z dzieckiem i jego rodziną, a w 90% ujmowane są wszystkie sfery rozwoju psychofizycznego dziecka. Niektóre aspekty są traktowane powierzchownie. Zbyt mało miejsca poświecono uczeniu dzieci samodzielności w życiu, rozwijania zainteresowań oraz kształtowania nawyków prozdrowotnych. Pomijano aspekt uczenia organizacji czasu wolnego czy pracy nad poprawą relacji dziecko - rodzice.

Należy stwierdzić, że około 20% indywidualnych planów pracy z dzieckiem nie jest poddawane właściwej, bieżącej modyfikacji. Zapisy nie uwzględniają zmian zachodzących w rozwoju dziecka  podczas pobytu w placówce. Stosowane metody i formy pracy z dzieckiem nie są zindywidualizowane, często powielające się. Brak ich analizy na posiedzeniach stałych zespołów nie pozwala stwierdzić, czy obrane metody i formy pracy są skuteczne. W blisko ½ planów nie dokonano zapisów potwierdzających efekty podjętych działań.

Dużo miejsca poświęca się pracy z rodzinami naturalnymi dzieci. Do procesu wychowawczego włączana jest dalsza rodzina dzieci oraz osoby zaprzyjaźnione. W wyniku podjętych działań  wielu wychowanków wróciło do rodzin naturalnych lub znaleziono rodziny zastępcze.

Na podstawie przeprowadzonej analizy dokumentacji należy podkreślić, że jakość dokumentowania pracy opiekuńczo-wychowawczej jest na znacznie wyższym poziomie niż w latach 2001-2002. Wychowawcy przyzwyczajają się do sytuacji, że każde dziecko posiada inne potrzeby, pragnienia oraz obdarowane jest wyjątkowymi zdolnościami.

W chwili obecnej wychowawcy nastawieni są na pozytywne wzmocnienia dziecka.

Działalność stałych zespołów do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka

Zgodnie z § 11 ust 2 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych do zadań zespołu należy analiza kart pobytu, okresowa ocena sytuacji dziecka, analiza stosowanych metod pracy z dzieckiem i rodzina, modyfikowanie indywidualnego planu pracy, ocena zasadności dalszego pobytu dziecka w placówce. Osoby kontrolujące uczestniczyły w posiedzeniach ww. zespołów w dwóch placówkach. Pozostałe oceniono na podstawie protokołów z odbytych posiedzeń. Stwierdzono, że na posiedzenia zapraszani są oprócz pracowników placówki (wychowawcy bezpośrednio kierującego procesem wychowawczym dziecka, pedagoga, psychologa, pracownika socjalnego), również  przedstawiciele PCPR-u, kuratorzy sądowi. W trakcie posiedzeń nie zawsze poruszane były wszystkie aspekty zawarte w rozporządzeniu. Bardzo ogólnikowo i pobieżnie omawiano karty pobytu oraz stosowane metody pracy z dzieckiem.

Należy podkreślić fakt, że wiele miejsca poświęca się omówieniu sytuacji rodzinnej dzieci oraz omawia się strategię działań podejmowanych w celu powrotu dzieci do naturalnych środowisk. Przy tym wprowadza się nowatorskie metody sprawdzone w innych państwach. Ważną rolę odgrywa tu metoda tzw. spotkań panelowych, w których uczestniczy kadra pedagogiczna domu dziecka, osoby najbliższe oraz przedstawiciele instytucji powołanych do pomocy dziecku

W celu wspomagania procesu pedagogizacji środowiska rodzinnego dzieci przebywających w placówce, stosownie do § 2 ust. 3 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych rozwijana jest współpraca z wieloma instytucjami powołanymi do pomocy dziecku i rodzinie. Placówki współpracują w szczególności z:

-         Miejskimi Ośrodkami Pomocy Społecznej w zakresie udzielania pomocy materialnej rodzicom dzieci przebywających w placówce, organizowania wypoczynku wychowankom, usamodzielnień,

-         Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej,

-         ośrodkami adopcyjno-opiekuńczymi w zakresie zgłaszania dzieci do zastępczego środowiska rodzinnego,

-         poradniami psychologiczno-pedagogicznymi,

-         poradniami lekarskimi (specjalistycznymi w tym odwykowymi),

-         sądami rodzinnymi w zakresie regulowania sytuacji prawnej wychowanków,

-         kuratorami sądowymi,

-         Rodzinnym Ośrodkiem Diagnostyczno-Konsultacyjnym (w celu oceny więzi emocjonalnej między wychowankiem, a jego rodzicami biologicznymi oraz oceny wydolności wychowawczej rodziców),

-         policją,

-         Urzędem Stanu Cywilnego (np. załatwianie spraw meldunkowych),

-         Miejskim Ośrodkiem Kultury,

-         szkołami, do których uczęszczają dzieci,

-         stowarzyszeniami działającymi na rzecz dziecka i rodziny (np. TPD, Caritas - wypoczynek letni, "Nasz Dom"), fundacje np. "Zdążyć z Pomocą", "Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży"- pomoc rzeczowa, finansowa

-         sponsorami (pomoc finansowa i rzeczowa )

-         wolontariuszami,

-         kościołami i parafiami właściwymi dla miejsca zamieszkania rodziców naturalnych dzieci w zakresie poszukiwania i ustalania rodziców chrzestnych, udzielania pomocy rodzicom naturalnym.

Na podstawie przeprowadzonych kontroli stwierdzono następujące nieprawidłowości:

-        brak podjęcia kroków w celu nawiązania współpracy z rodzicami chrzestnymi oraz krewnymi dzieci,

-        brak aktualnych wywiadów środowiskowych w dokumentacji wychowanków, których rodzice mieszkają poza siedzibą placówki,

-        indywidualne plany pracy nie uwzględniają zmian zachodzących w rozwoju dziecka podczas pobytu w placówce oraz efektów podejmowanych działań

Na podstawie ustaleń dokonanych w trakcie kontroli wystosowano następujące zalecenia:

-        rozwijać współpracę z rodziną naturalną dzieci oraz nawiązać współpracę z krewnymi
i rodzicami chrzestnymi,

-        uaktualnić wywiady środowiskowe,

-        modyfikować indywidualne plany pracy z uwzględnieniem efektów podjętych działań oraz zmian zachodzących w rozwoju dziecka podczas pobytu w placówce.

5. Przestrzeganie w placówkach praw dziecka

Salezjański Ośrodek Wychowawczy w Różanymstoku, Dom Dziecka Nr 2, Dom Dziecka w Pawłówce, Dom Dziecka w Supraślu, Młodzieżowy Ośrodku Wychowawczy w Goniądzu.

Prawo do zabezpieczenia odpowiedniego poziomu życia (warunki socjalno-bytowe, wyżywienie, ubranie, kieszonkowe)

Wychowankowie placówek mają zapewnioną całodobową opiekę. Dzieci mają do swojej dyspozycji łazienki z natryskami, umywalkami i toaletami, świetlice oraz stosownie wyposażoną kuchnię. Toalety w większości przypadków są zamykane, zapewnia to intymność z ich korzystania. Pokoje zajmowane przez dzieci wyposażone są w niezbędne meble. Każde dziecko posiada szafkę do przechowywania rzeczy osobistych. Wychowankowie mają dowolność
w dekorowaniu swoich pokoi. Sypialnie są sprzątane przez wychowanków.

Placówki zapewniają wyżywienie dostosowane do potrzeb rozwojowych oraz wieku dzieci. Przy śniadaniu dzieci otrzymują suchy prowiant do szkoły. W żywieniu przestrzegane są zalecenia lekarza. W100% zapewniony jest dostęp do suchego prowiantu i napoi między posiłkami. Wychowankowie pod nadzorem wychowawców w aneksach kuchennych,  w soboty i niedziele przygotowują śniadania i kolacje. Bardzo uroczyście obchodzone są imieniny i urodziny wychowanków. Z tej okazji organizowane są małe przyjęcia.

Dzieci każdego miesiąca otrzymują drobną kwotę do własnego dysponowania tzw. kieszonkowe. W większości przypadków kieszonkowe wypłacano regularnie i było zróżnicowane. Podyktowane jest to wiekiem dziecka oraz zachowaniem. Jest ograniczane w przypadku dokonanych, udowodnionych zniszczeń przez wychowanka. O przydziale kieszonkowego decyduje dyrektor placówki w porozumieniu z wychowawcami, którzy omawiają powyższe kwestie na spotkaniu społeczności placówki. Kieszonkowe wielokrotnie było zwiększane w przypadku wyjazdów dzieci na wakacje. Jednak były przypadki kiedy kwota kieszonkowego była niższa od przewidzianej w § 40 pkt 1 ust. 4 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych.

       Każde dziecko wyposażone jest w garderobę stosowną do pory roku i wieku. Wychowankowie mają możliwość wyboru garderoby uczestnicząc przy jej zakupie. Wszystkie dzieci posiadają stosowną ilość bielizny.

Wychowankowie otrzymują środki do higieny osobistej typu: pasta do zębów, papier toaletowy, kosmetyki, szampony oraz proszki do prania. Garderoba osobista prana jest przez dzieci samodzielnie w pralkach automatycznych, natomiast pościel i ręczniki oddawane są do pralni.

Na potrzeby wychowanków przeznaczane są tzw. środki specjalne. Z tych właśnie zasobów bardzo często dokonywane są zakupy oraz przeznacza się je na organizowanie zajęć rekreacyjnych.

Prawo do nauki

Placówki zapewniają każdemu dziecku dostęp do nauki. Na początku każdego roku szkolnego wyposażają wychowanków w podręczniki oraz przybory i plecaki szkolne. Osobą odpowiedzialną za przygotowanie dziecka do szkoły jest wychowawca bezpośrednio opiekujący się danym dzieckiem. Dzieci mają zapewnioną pomoc w nauce i uczestnictwo w zespołach wyrównawczych niwelujących deficyty szkolne.

Wychowankowie mają możliwość korzystania z pomocy wychowawców i wolontariuszy. Ponadto dzieci objęte są pomocą pedagogiczną, psychologiczną i logopedyczną w zakresie zajęć wyrównawczych oraz wyrównywania deficytów rozwojowych.

Każde dziecko, które staje przed dylematem wyboru szkoły jest objęte opieką pedagoga, który pomaga w podjęciu decyzji. Przy pomocy poradni psychologiczno-pedagogicznej badane są predyspozycje dzieci. Wychowawcy oraz pedagodzy placówek opiekuńczo-wychowawczych na bieżąco kontaktują się z nauczycielami szkół, do których uczęszczają w sprawie zachowania dzieci i wyników w nauce.

Zdarza się, że za dobre wyniki w nauce dzieci otrzymują nagrody. Są to magnetofony, radia czasami telewizory lub atrakcyjny wyjazd wakacyjny. Karą zaś za lekceważenie obowiązku szkolnego jest np. wyeliminowanie z atrakcyjnego wyjazdu rekreacyjnego.

Prawo do opieki zdrowotnej

Wszyscy wychowankowie objęci są opieką medyczną lekarzy rodzinnych oraz w razie potrzeby poradni specjalistycznych.

W placówkach przeprowadzane są systematycznie pogadanki na temat min. higieny osobistej, szkodliwości palenia papierosów. Jednak w niektórych przypadkach,
 zbyt mało jest rozmów na temat dojrzewania, uczuć, seksuologii. W Salezjańskim Ośrodku Wychowawczym w Różanymstoku i Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Goniądzu przebywają wychowankowie w większości zagrożeni uzależnieniami. W placówkach tych odbywają się cyklicznie zajęcia terapeutyczne i socjoterapeutyczne.

Prawo do wypoczynku, czasu wolnego oraz uczestniczenia w życiu kulturalnym
i rekreacji fizycznej

W czasie wolnym od nauki dzieci mogą uczestniczyć w działających w placówkach kołach zainteresowań np.: szachowym, plastycznym, artystycznym i innych. Są organizowane spotkania literackie, konkursy młodych talentów, gdzie wychowankowie mają możliwość zaprezentowania wcześniej przygotowanych przez siebie programów artystycznych.

Placówki dysponują sprzętem sportowym typu: piłki, rowery, hulajnogi i rolki. Wychowankowie biorą udział w różnego rodzaju turniejach i zawodach sportowych, wychodzą również na basen.

. Większość placówek organizuje biwaki i wycieczki rowerowe. W okresie wakacji wychowankowie wyjeżdżają na kolonie organizowane nie tylko na terenie Polski, ale i za granicą np. do Hiszpanii,  Bułgarii, Zakopanego, Jastarni, na Mazury. Urozmaicony wypoczynek  możliwy jest dzięki pomocy licznych sponsorów.

Tylko w jednym przypadku, w trakcie przeprowadzonego wywiadu, dzieci narzekały na brak atrakcyjnych form organizacji czasu wolnego, podkreślając wielokrotnie, że jest nudno.

Dzieci, wraz z wychowawcami, w niektórych placówkach wydają gazetki, np. "Promyk". Zawierają one informacje z życia placówki, informacje kulinarne, wywiady z ciekawymi osobami, uśmiech numeru oraz wycinanki i malowanki.

W każdej placówce istnieje możliwość korzystania z komputera i internetu

Prawo do zachowania ciągłości kulturowej i wyznaniowej

W każdym przypadku umożliwia się dzieciom zaspokajanie potrzeb religijnych. Utrzymywany jest kontakt z parafiami lokalnymi oraz właściwymi ze względu na miejsce zamieszkania rodziców naturalnych. Placówki nawiązują  kontakty z księżmi oraz klerykami, którzy odwiedzają dzieci, biorąc czynny udział w procesie wychowawczym.

Każdy ma możliwość uczestniczenia w nabożeństwach. Wszystkim wychowankom po rozpoznaniu sytuacji, uzupełniono  brakujące sakramenty. Przy tych okazjach organizowane są uroczyste obiady z udziałem osób najbliższych dziecku. Dzieci  biorą udział w oazach i pielgrzymkach, a także w wypoczynku organizowanym przez parafie.

W placówkach uroczyście obchodzone są kolacje Bożonarodzeniowe i śniadania Wielkanocne.

Układając jadłospisy uwzględniane są piątki, wówczas podawane są bezmięsne posiłki.

Dzieci przebywające w placówkach są wyznania rzymsko-katolickiego oraz prawosławnego. Mają możliwość uczestniczenia w nabożeństwach niedzielnych oraz świątecznych obu obrządków. Uczestnictwo w liturgii odbywa się całkowicie na zasadzie dowolności. 

Zgodnie z kalendarzem imprez w placówkach organizowane są: wieczór  andrzejkowy, Mikołajki, bal karnawałowy, dzień matki, Babci, Kobiet, Dzień Dziecka, Dzień Wiosny.

Wychowankowie placówki sukcesywnie poznają historię swojego regionu. Organizowane są wycieczki po okolicy oraz spotkania z ciekawymi ludźmi.

Prawo do ochrony życia prywatnego i korespondencji

Placówki dbają o zachowanie prywatności swoich podopiecznych. Indywidualne sprawy dziecka rozstrzygane są wyłącznie w jego obecności. Przestrzegana jest ochrona indywidualnych akt, diagnoz, indywidualnych planów pracy z dzieckiem przed innymi wychowankami i pracownikami nieupoważnionymi.

Wychowankowie mają prawo do kontaktów z rodziną, przyjaciółmi, kolegami i koleżankami, zgodnie z ich potrzebami. Do spotkań z kolegami dochodzi na terenie placówki oraz w innych miejscach. Dzieci wyjeżdżają do domów rodzinnych, odwiedzają przyjaciół i kolegów. Utrzymują kontakty telefoniczne i korespondencyjne. Nikt nie ma prawa otwierać jak również czytać korespondencji adresowanej do dziecka. Każdy wychowanek posiada swoje miejsce gdzie przechowuje osobiste rzeczy. Nie stwierdzono, aby osobiste rzeczy były kontrolowane. Wychowawcy wchodzą do pokoi i łazienek uprzednio pukając. Dzieci mogą hodować zwierzątka.

Prawo do kontaktów z rodzicami.

Bardzo ważnym elementem pracy opiekuńczo - wychowawczej jest podtrzymywanie więzi emocjonalnych z rodzinami dzieci przebywającymi w placówce. Zgodnie z § 37 ust. 1 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych umożliwia się regularne, osobiste i bezpośrednie kontakty z rodzicami oraz innymi osobami bliskimi.

Formalnie Sąd wydaje zgodę na wyjazdy wychowanków. W przypadku uzyskania takowej zgody oraz w przypadku kiedy nie ma zastrzeżeń ze strony placówki, każde dziecko ma możliwość odwiedzania swoich rodziców bądź krewnych i bliskich. Najczęściej wychowankowie wyjeżdżają do domów na koszt placówki.

W przypadku nie przejawiania chęci ze strony rodziców do kontaktowania się z dziećmi, podejmowane są kroki ze strony placówki w celu podtrzymywania i zacieśniania więzi lub ich odnowienia.  Placówki opracowują plany pracy z rodziną obejmujące różne dziedziny życia np. wsparcie w zachowaniu abstynencji, wspieranie moralne, udzielanie pomocy materialnej przy współpracy innych instytucji. Rodzice włączani są w różny sposób w życie placówki np. poprzez wspólną organizację imprez rozrywkowych.

Poszukiwana jest rodzina dalsza dzieci oraz osoby zaprzyjaźnione. Jednak wciąż zbyt mało czyni się starań w celu rozwinięcia współpracy z rodzicami chrzestnymi dzieci jak również z parafiami Kościołów właściwych ze względu na miejsce zamieszkania rodziców dziecka przebywającego w placówce. Należałoby wykorzystać autorytet Kościoła w małych środowiskach.

Praca z rodzinami wychowanków nie jest zadaniem łatwym i nie zawsze przynosi oczekiwane efekty. Jednak podejmowane działania wskazują, że dzięki czynionym wysiłkom przynosi wymierne korzyści dla dzieci i trud ten należy kontynuować.

Prawo do swobody wypowiedzi, swobody myśli, informacji na swój temat

       Wychowankowie mają swobodę w wyrażaniu myśli, sądów i opinii na różne tematy podczas rozmów prowadzonych indywidualnie oraz podczas spotkań całej społeczności Domu czy też spotkań terapeutycznych.

W przypadku gdy wychowanek nie zgadza się z opinią wychowawcy może zwrócić się w tej sprawie do dyrektora, który stara się wyjaśnić zaistniałą sytuację.

Prawo do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem

       Z chwilą przybycia dziecka do placówki, jest ono zapoznawane z jej regulaminem. W jednym przypadku Regulamin nie określał kar i nagród, którym ewentualnie podlegaliby wychowankowie. W pozostałych przypadkach stosowane kary i nagrody są uzgodnione z ogółem mieszkańców placówki. W sytuacjach, kiedy wychowanek czuł się dotknięty sposobem traktowania lub wymierzoną mu karą, miał prawo zwrócić się z prośbą o pomoc do wychowawcy, psychologa, pedagoga bądź dyrektora. W przypadku wymierzania kary, zostaje ona omówiona z dzieckiem. Stosowane kary są zindywidualizowane. Nie są zbyt surowe, a kryteria ich stosowania są zrozumiałe.

Najbardziej skuteczną metodą oddziaływania na zachowanie się wychowanków jest system zakazów dotyczących spędzania czasu wolnego oraz zmniejszenie kieszonkowego do kwoty określonej w rozporządzeniu w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych. Kieszonkowe wówczas przechodzi na rzecz grupy do której wychowanek należy.

Dzieci wykonują pewne prace na rzecz placówki - pełnią dyżury w kuchni, sprzątają teren wokół placówek oraz sprzątają swoje pokoje.

Z wypowiedzi dzieci wynika, że nie zdarzyła się sytuacja, aby wychowanek był poniżony.

Prawo do zrzeszania się

Wychowankowie mają prawo do zrzeszania się. W placówkach samorząd jest jedną z metod wychowawczych przygotowujących dzieci i młodzież do aktywnego udziału w życiu społecznym, wyrabiających dyscyplinę wewnętrzną polegającą na świadomym kierowaniu własnym postępowaniem i uzmysłowieniem sobie faktu - kto chce mieć prawa ten musi mieć obowiązki. W większości skontrolowanych placówek działają samorządy. W jednej placówce próby utworzenia samorządu nie przyniosły efektu. Wszelkie sprawy omawiane są na zebraniach rodzinek lub społeczności domu. W takiej sytuacji każdy ma możliwość wyrażenia swego zdania.

Zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeństwa

Placówka zapewnia wychowankom całodobową opiekę. Wskaźnik zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty wskazuje, że standardy opieki są zachowane. Proces wychowawczy w miarę możliwości ma charakter zindywidualizowany. W sytuacjach trudnych wychowanek może liczyć na pomoc każdego z pracowników placówki. Na zajęciach terapeutycznych dzieci są uczone otwartości, asertywności, wyrażania własnych uczuć. Zajęcia indywidualne zaś ukierunkowane są na zaspokajanie potrzeb psychicznych dzieci oraz stymulowanie aktywności ruchowej i poznawczej. Wychowanek opuszczający placówkę otrzymuje pomoc finansową i rzeczową. Zawsze czynione są starania w kierunku pomocy w znalezieniu pracy oraz mieszkania. Po opuszczeniu placówki, dziecko ma prawo przez okres 3 lat korzystać z porad psychologa i pedagoga.

Stwierdzone nieprawidłowości w zakresie przestrzegania praw dziecka w placówkach dotyczyły:

-         w jednym przypadku regulamin nie zawierał systemu kar i nagród ,

-         kwota wypłacanego kieszonkowego wychowankom była mniejsza od najmniejszej przewidzianej w ww. rozporządzeniu

-         brak było dostępu do podstawowych produktów żywnościowych przez całą dobę,

-         placówki podejmowały zbyt mało działań w celu nawiązania współpracy z parafiami Kościołów właściwych dla miejsca zamieszkania rodziny dziecka przebywającego w placówce,

-         brak było właściwej organizacji czasu wolnego.

Na podstawie ustaleń dokonanych w trakcie kontroli wystosowano następujące zalecenia :

-         opracować system kar i nagród zgodnie z zapisem zawartym w regulaminie placówki,

-         rozwijać współpracę z parafiami Kościołów właściwych dla miejsca zamieszkania rodziny dziecka przebywającego w placówce włączając do współpracy organizacje wspierające rodzinę i dziecko,

-         wypłacić wychowankom kieszonkowe w wysokości określonej w ww. rozporządzeniu,

-         zapewnić dostęp do podstawowych produktów żywnościowych,

-         urozmaicić czas wolny wychowanków.

III.  Istotne ustalenia kontroli w Ośrodku Adopcyjno-Opiekuńczym

Katolicki Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Łomży

Ośrodek posiada opracowany roczny plan pracy, który zakłada min. propagowanie rodzinnych form opieki zastępczej oraz pozyskiwanie osób zgłaszających gotowość dziecka,
a także kandydatów zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia placówki rodzinnej. Priorytetem w działalności Ośrodka oprócz założeń zawartych w rozporządzeniu w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych jest:

-         pomoc matkom samotnie wychowującym dzieci,

-         pomoc kobietom w ciąży, znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej, tak skutecznej, aby zapobiec aborcji.

Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy prowadzi działalność w zakresie promowania rodzinnej opieki zastępczej w zróżnicowanych formach: rozprowadza ulotki informacyjne, plakaty oraz przeprowadza akcje reklamujące ośrodek poprzez audycje radiowe, artykuły prasowe, ulotki. Placówka pozyskuje informacje o kandydatach na rodziny adopcyjne i zastępcze. Wszelkie dane o kandydatach zawarte są w "Rejestrze osób zgłaszających gotowość do:

-         przysposobienia dziecka, 

-          pełnienia funkcji rodziny zastępczej,

-          do prowadzenia placówki rodzinnej. 

W celu stwierdzenia, czy kandydaci na rodzinę zastępczą lub adopcyjna mają predyspozycje do pełnienia funkcji rodziny Ośrodek przeprowadza wywiady środowiskowe. W okresie objętym kontrolą nie przeprowadzono badań pedagogicznych i psychologicznych dotyczących osób i kandydatów zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub adopcyjnej, a tym samym nie sporządzono opinii tychże kandydatów.

      Ośrodek przygotowany jest do przeprowadzania szkoleń dla kandydatów na rodziny zastępcze programem pt. "Dziecko czeka...".. Jednak z uwagi na brak kandydatów, nie przeprowadzono szkoleń.

      Ośrodek wspiera wszystkie rodziny, osoby, które się zgłoszą udzielana jest pomoc pedagogiczną i psychologiczną w rozwiązywaniu problemów, poprzez:

- poradnictwo opiekuńczo-wychowawcze,

-         kontakty indywidualne z rodziną,

-         kontakty ze szkołami (pedagogami, wychowawcami), do których uczęszczają dzieci,

-         poradnictwo prawne,

-         pomoc materialną.

Współpraca z instytucjami powołanymi do pomocy dziecku i rodzinie

Realizując swoje zadania ośrodki nawiązały szeroką współpracę z instytucjami działającymi na rzecz dziecka i rodziny (§ 2 ust. 3 ww. cyt. rozporządzenia), a w szczególności z:

-         PCPR-ami,

-         Sądem Opiekuńczym,

-         zakładami opieki zdrowotnej - szpitalami, zwłaszcza z oddziałami noworodków, dziecięcymi,

-         szkołami,  przedszkolami, a w szczególności z pedagogami i wychowawcami w zakresie zasięgania informacji o dziecku,

-         Poradniami Rodzinnymi przy parafiach i doradcami życia rodzinnego - pomoc
w rozwiązywaniu problemów,

-         Stowarzyszeniem Rodzin Katolickich,

-         Stowarzyszeniem "Misja Nadziei" - zaangażowanie w ogólnopolską akcję "Szukam Domu" (poszukiwanie rodziców zastępczych dla osamotnionych dzieci),

-         Katolickimi Domami samotnej Matki,

-         Caritas - pomoc materialna.

 

Ośrodek powstał w marcu 2003r. w związku z powyższym działalność jego była znacznie ograniczona.

IV. Istotne ustalenia wynikające z przeprowadzonych kontroli doraźnych

Kontrolę doraźną przeprowadzono w Pogotowiu Opiekuńczym w Białymstoku. Przedmiotem kontroli było funkcjonowanie Zespołu Pomocy Dziecku i Rodzinie oraz realizacja zaleceń pokontrolnych z kontroli przeprowadzonych w 2002r.

Przy Pogotowiu Opiekuńczym w Białymstoku od dnia 1 grudnia 2003r. rozpoczął działalność Zespół Pomocy Dziecku i Rodzinie. Zespół zajmuje się terapią dzieci i młodzieży w wieku do 7 do 17 lat, zagrożonych niedostosowaniem społecznym, z zaburzeniami zachowania, zaburzeniami mowy i wymowy, mających trudności w nauce. Ma na celu pomoc rodzinie w rozwiązywaniu problemów wynikających z trudności wychowawczych, pracę z rodziną w kierunku polepszenia relacji rodzic-dziecko, walkę z fobią szkolną, eliminowanie agresji z zachowań dzieci, profilaktykę uzależnień.

Praca z dzieckiem prowadzona jest w formie indywidualnej i grupowej.

Dyżury w Zespole Pomocy Dziecku i Rodzinie pełnią pedagodzy, psycholog, logopeda, a także nauczyciele: polonista, matematyk, nauczyciel nauczania zintegrowanego - terapeuta pedagogiczny. Zespół współpracuje z "Monarem", policją, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi oraz Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej. W sytuacji kryzysowej dzieci mogą pozostać przez całą dobę w Zespole. W tym czasie opiekę nad nimi przejmie Pogotowie Opiekuńcze.

W kwestii realizacji zaleceń pokontrolnych  zapoznano się z dokumentacją wychowanków, w tym z wywiadami środowiskowymi, opiniami psychologiczno-pedagogiczną, indywidualnymi planami pracy, sprawozdaniami z posiedzeń stałego zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka oraz dokumentacją potwierdzająca pracę z rodziną wychowanków.

Stwierdzono, że uzupełniono brakujące wywiady środowiskowe, diagnozy psychologiczno-

pedagogiczne uzupełniono o kierunki do pracy z dzieckiem, zaś nowe diagnozy opatrzono wskazówkami. Ponadto zatrudniono pracownika socjalnego.

Indywidualne plany pracy z dzieckiem nie zostały sporządzone dla wychowanków przebywających na ucieczkach. W opracowanych planach brak jest systematycznych wpisów dotyczących zmian zachodzących w rozwoju dziecka podczas pobytu w placówce.

Na podstawie dokonanych ustaleń wystosowano następujące zalecenia pokontrolne:

-         modyfikować indywidualne plany pracy z dzieckiem wraz ze zmieniającą się jego sytuacją,

-         uzupełnić dokumentację wychowanków przebywających na ucieczkach o indywidualne plany pracy.

Kolejną kontrolę doraźną przeprowadzono w Pogotowiu Opiekuńczym w Łomży w związku z wnioskiem po. dyrektora Pogotowia Opiekuńczego w Łomży o dokonanie oceny pracy zawodowej.

Podczas kontroli analizie i ocenie poddano przestrzeganie standardu opieki i wychowania, a w szczególności modyfikację indywidualnych planów pracy z dzieckiem w oparciu o aktualną dokumentację z uwzględnieniem zmieniającej się sytuacji dziecka. Przeanalizowano również pracę zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka. Ocenie poddano nadzór pedagogiczny sprawowany przez dyrektora placówki.

Stwierdzono, że indywidualne plany pracy z dzieckiem modyfikowane są systematycznie.

Posiedzenia stałego zespołu odbywają się w miarę potrzeb. Podczas posiedzeń omawiane były wszystkie zagadnienia określone w rozporządzeniu w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Stwierdzono ponadto, że dyrektor placówki właściwie inspiruje kadrę pedagogiczną tworząc jej optymalne warunki do realizacji zadań oraz doskonalenia zawodowego. Z harmonogramu i tematyki nadzoru pedagogicznego wynika, że na bieżąco dokonywana jest kontrola dokumentacji dotyczącej pracy opiekuńczo-wychowawczej. Zaplanowane hospitacje zostały zrealizowane. Organizowanie narady w sposób efektywny zapewniają realizację wytyczonych zadań.

V. Opis postępowania kontrolnego

Postępowanie kontrole zakończono w grudniu 2003 roku. Wszystkie protokoły zostały podpisane bez zastrzeżeń. Wyniki kontroli zostały przedstawione w 34 wystąpieniach pokontrolnych skierowanych do dyrektorów kontrolowanych jednostek oraz organów prowadzących.

Z nadesłanych (do dnia sporządzenia informacji) odpowiedzi na wystąpienia pokontrolne wynika, że w większości wystosowane wnioski zostały zrealizowane lub są w trakcie realizacji. Dyrektorzy placówek poinformowali, że uwagi, spostrzeżenia i wnioski zawarte w protokołach kontroli, jak i wystąpieniach pokontrolnych zostały wykorzystane do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości oraz do usprawnienia organizacji pracy.

Nadesłane odpowiedzi wskazują, że podjęte czynności kontrolne spowodowały wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości, a do efektów kontroli należy zaliczyć:

w placówkach opiekuńczo-wychowawczych

-         Opracowano nową formę graficzną karty hospitacji zajęć opiekuńczo-wychowawczych co umożliwiło sporządzanie dokładniejszych notatek z obserwowanych zajęć.

-         Podczas posiedzeń stałego zespołu do okresowej oceny sytuacji dziecka uwzględniane są wszystkie zagadnienia określone w rozporządzeniu w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych.

-         Zostały zmodyfikowane plany rozwoju zawodowego.

-         Uszczegółowiono notatki z obserwowanych zajęć opiekuńczo-wychowawczych o wnioski, zalecenia, termin ich realizacji i adnotacje o wykonaniu zaleceń z poprzedniej hospitacji.

-         Została zwiększona częstotliwość obserwowanych zajęć opiekuńczo-wychowawczych .

-         Opracowano plany hospitacji zajęć opiekuńczo-wychowawczych oraz plany oceniania pracowników pedagogicznych.

-         Zostały dokonane zaległe oceny pracy kadry pedagogicznej.

-        Współpraca z rodzinami naturalnymi dzieci jest sukcesywnie rozwijana, placówki poczyniły starania w celu ustalenia pobytu niektórych rodziców dzieci.

-        Wywiady środowiskowe zostały uaktualnione.

-        Zobowiązano wychowawców do uwzględniania zmian zachodzących w rozwoju dzieci
w trakcie pobytu w placówce.

-        Podjęto działania w celu uszczegółowienia zapisów dotyczących efektów podejmowanych działań przez wychowawców.

-        Opracowano system kar i nagród obowiązujących w placówce.

-        Nawiązano współpracę z parafiami Kościołów właściwymi dla miejsca zamieszkania rodziców dziecka przebywającego w placówce.

-        Zobowiązano się do wypłacania kieszonkowego w wysokości określonej w rozporządzeniu.

-        Poczyniono starania, aby czas wolny dzieci było urozmaicony, proponując zróżnicowane formy jego spędzania.

-         Uzupełniono dokumentację wychowanków przebywających na ucieczkach.

 

Do Katolickiego Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego nie wystosowano zaleceń pokontrolnych, ponieważ nie stwierdzono nieprawidłowości w jego działalności.

VI. Narady z dyrektorami placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodków adopcyjno-opiekuńczych

W ramach nadzoru pedagogicznego zorganizowano cztery narady z dyrektorami placówek opiekuńczo-wychowawczych i ośrodków adopcyjno-opiekuńczych. Celem ich była wymiana doświadczeń, promowanie działań innowacyjnych oraz doradztwa w zakresie realizacji standardów opieki i wychowania w placówkach, a także zadań ośrodków. Tematy narad dotyczyły:

-         zmiany w Ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego i wynikające z niej zmiany w zakresie pomocy społecznej, w tym dotyczącej placówek opiekuńczo-wychowawczych,

-         zmiany w Ustawie - Karta Nauczyciela,

-         zagadnienia dotyczące budżetu,

-         standardów opieki i wychowania oraz świadczonych usług w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w świetle przeprowadzonych kontroli,

-         analizy i oceny nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektorów placówek w świetle przeprowadzonych kontroli,

-         programów opieki nad dzieckiem i rodziną,

-         projektu ustawy  o pomocy społecznej - w zakresie opieki nad dzieckiem,

-         usamodzielnienia wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych,

-         Porozumienia zawartego pomiędzy Wojewodą Podlaskim a Podlaskim Kuratorem Oświaty,

-         zagadnienia dotyczące opieki nad dzieckiem i rodziną w Unii Europejskiej. 

Każda z narad odbywała się w innej placówce. Miało to na celu przedstawienie ich funkcjonowania dyrektorom innych placówek, prezentację stosowanych rozwiązań pedagogicznych oraz proponowanych form pracy opiekuńczo-wychowawczej, a także porównanie bazy lokalowej i wyposażenia placówek.

W planach kontroli na 2004 rok uwzględniono: pięć placówek opiekuńczo-wychowawczych, cztery placówki wsparcia dziennego oraz Kuratorium Oświaty.

Priorytetami kontroli będzie:

1) w placówkach opiekuńczo-wychowawczych

-         przestrzeganie standardów w zakresie opieki, wychowania oraz świadczonych usług,

-         przestrzeganie praw dziecka,

-         uczenie dzieci samodzielności w życiu i funkcjonowania w społeczeństwie,

-         analiza i ocena nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora placówki,

2)      w placówkach wsparcia dziennego:

-         zapewnienie pomocy i wsparcia rodzinie w sprawowaniu jej podstawowych funkcji oraz zapewnienie pomocy i wsparcia dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonych demoralizacja, przestępczością lub uzależnieniami,

3)      w Kuratorium Oświaty.

-         realizacja zaleceń pokontrolnych dotyczących Porozumienia zawartego pomiędzy Wojewodą Podlaskim a Podlaskim Kuratorem Oświaty.

Załącznik Nr 1 do Raportu

 

 

Wykaz placówek objętych kontrolą w 2003r.

 

 

1.      Salezjański Ośrodek Wychowawczy w Różanymstoku,

2.      Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Goniądzu,

3.      Katolicki Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Łomży,

4.      Pogotowie Opiekuńcze w Białymstoku

5.      Pogotowie Opiekuńcze w Łomży

6.      Dom Dziecka w Supraślu

7.      Dom Dziecka w Pawłówce

8.      Dom Dziecka Nr 2 w Białymstoku